Hangi Denetim Odağına Sahipsiniz?

Trafikteyken emniyet kemerinizi hangi amaçla takarsınız? Ceza almamak için mi? Güvenliğiniz için mi?

Evinizi hangi amaçla temizlersiniz? Misafir geleceği için mi? Kendinizi rahat hissetmek için mi?

Davranışlarınız üzerinde dışsal faktörler(Ceza, ödül, başkalarının düşüncesi vs.) ne kadar etkilidir?

Denetim odağınız dışsal mıdır? İçsel midir?

Gelin bu soruları yanıtlamadan önce denetim odağı kavramını, içsel ve dışsal denetim odağının ne olduğunu inceleyelim.

Denetim Odağı kavramı 1970’li yıllarda Rotter tarafından ortaya atılmıştır. Rotter’a göre; kişi, duygularının, davranışlarının ve düşüncelerinin kendi içinde veya kendi dışındaki güçlerin kontrolünde olduğuna dair inanca sahiptir. Yani kişinin davranışları üzerinde neyin kontrol etkisi olduğunu belirleyen bir kavramdır. Denetim odağı, içsel ve dışsal denetim odağı olarak ikiye ayrılır. Kişilerin çoğu bu iki odak arasında olurlar. Hangisine daha yakınlarsa o denetim odağının etkisine göre nitelendirilirler.

 İçsel denetim odaklı kişiler, yaşadıkları olaylardan, davranışlarından ve düşüncelerinden kendilerini sorumlu tutarlar. Dışsal denetim odaklı kişiler ise kendilerini sorumlu görmezler. Sorumluluğu kadere, diğer insanlara veya şansa yüklerler.

Denetim odağı; kişinin motivasyonunu, kararlarını ve tercihlerini etkiler. Örneğin motivasyon konusunu ele alalım. Kişinin motivasyonunu sağlayan etken dış denetim ise, dış denetimin olmadığı yerde motivasyon devam etmez. İç denetimi baskın olan kişinin ise motivasyonu ve başarı düzeyi dış denetimden bağımsız olarak devam eder. Aynı durum kişinin karar verme, tercihte bulunma aşamasında da karşısına çıkar. Karar verirken veya bir davranış yaparken, başka insanların ne düşüneceği konusunu öncelikli olarak düşünmek ve davranışlarını başkalarına göre şekillendirmek, kişide dış denetim odağının baskın olduğunu gösterir. Evde temizlik yapan bir kişi, bu temizliği yaparken, başkalarına kirli görünmemek adına yapıyorsa dış denetim odağı, kendini rahat ve temiz hissetmek için yapıyorsa iç denetim odağı daha baskındır.

Peki denetim odağı kişilerde nasıl oluşur? Denetim odağı, çocuklukta oluşmaya başlar. Kişinin yetiştiği aile ortamı ve model aldığı kişiler, denetim odağının oluşmasında ana belirleyicilerdir. Evde ebeveynler, kendi davranış amaçlarını ifade ederlerken, hangi denetim odağını dikkate alıyorlarsa; çocuk da o denetim odağını dikkate alacaktır. Örneğin çocuklara, evi temiz tutmak için misafirin geleceği söyleniyorsa, çocukta dış denetim odağı gelişir. Çocuğa evi temiz tutarak temiz evde rahat bir şekilde oturmak ifade ediliyorsa iç denetim odağı gelişir. Yani özetle çocuklarımızın denetim odaklarını biz ebeveynler belirliyoruz.

İç denetim odağı baskın olan kişiler, hayatta daha başarılı, daha mutlu, başkalarının düşüncelerini takıntı haline getirmeyen, kendi davranışlarının sorumluluğunu üstlenen kişilerdir.

Dış denetim odağı baskın olan kişiler ise, başkalarının düşüncelerini aşırı derecede önemseyen, harekete geçmek, kurallara uymak için dışarıdan kontrol edilmesi gereken ve kendi davranışlarının sorumluluğunu başkalarına yükleyen kişilerdir. Bu kişiler, dış denetimin olmadığı yerde başarıya ulaşmakta zorlanırlar.

Yazımı  Lupytha Hermin’e ait şu sözlerle bitiriyorum:

“Bu dünyadaki en mutsuz insanlar, başkalarının ne düşündüğünü takıntı haline getirenlerdir.”