Çocuğum Ekrandan Ayrılmıyor!

EKRAN BAĞIMLILIĞI ve ÇOCUK
Günümüzde hızla gelişen dijital dünyanın çocuk ve gençlerin bilişsel, sosyal gelişimini etkilediği yadsınamaz bir gerçektir. Teknoloji ve bilişim çağındayken çocuklarımızı bu alandan tamamen uzak tutmak, izole etmek mümkün değildir. Ama teknoloji ve teknolojik ürünlerle geçirilen zaman miktarına, yapılacak aktivitelere anne/babalar karar verebilir.
Günümüzde internet, tablet, bilgisayar gibi ürünlerin bulunmadığı ev yok denecek kadar azdır. Özellikle ebeveynlerin günlük rutinlerinde oldukça zamanını almaktadır. Bu durumda ebeveynlerinin davranışlarını model alan çocuklarımızın da ilgi duymaması imkansızdır.
Ebeveynlerin günlük rutinleri dışında sanal oyun oynayarak, dizi izleyerek zaman geçirmesi çocuğun zamanından almak ne kadar yanlışsa, çocuğun oyun oynama isteği esnasında ‘hayır olmaz yasak’ demek de yanlış bir tutumdur. Brown, çocuk ve ergenlerin gerçek hayat etkinliklerini, sanal gerçekliktekilerle değiştirmeye daha yatkın olduğunu, gençlerin interneti bir sosyalleşme şekli olarak kullanma eğiliminde olduklarını belirtmektedir.
Türk pediatri derneğinin çocuklar için belirlediği ekran süreleri vardır. Buna göre
• 0-3 yaş: Olabildiğince ekrandan uzak tutulmalıdır. Ekran başında vakit geçirmemelidir.
• 3-6 yaş: Günlük toplam süre 20-30 dakikayı geçmemelidir.
• 6-9 yaş: Günlük toplam süre 40-50 dakikayı geçmemelidir.
• 9-12 yaş: Günlük toplam süre 60-70 dakikayı geçmemelidir.
• 12 yaş üzeri Günlük toplam süre 120 dakikayı geçmemelidir.
Beyin gelişiminin en hızlı ve aktif olduğu yaş skoru olan 0-6 yaş çocuklarında reklam,oyun,animasyon filmler şok etkisi yaratmaktadır.Bazı ebeveynler çocuğa istediklerini yaptırmak için televizyon karşısına bırakıp yemek yedirme veya kendi işlerine zaman ayırabilmek için çocuğun eline tablet verip pür dikkat kesilmelerini kullanıyor olabilirler.
Bu tutum oldukça yanlış bir tutumdur. Çocuğun kıpırdamadan bir ekrana bakma sebebi saniyede 24 ekran geçen reklam, oyun, dizi vs karşısında şok olması ve olan biteni takip etmeye çalışmasıdır.0-6 yaş çocuğunun beyin gelişimi bu duruma hazır bulunmadığı için çocuğumuz ekran karşısında pür dikkat kesilir ve beyni kısa süreli şok yaşar. Bu esnada normalde yemek yemeyen çocuğun yemek yemesi bilinçli bir davranış değildir.Normalde harekli olan kıpır kıpır çocuğun ekran karşısında pür dikkat kesilmesi bilinçli bir davranış değildir. İşte bu yüzden sevgili anne/baba böyle bir tutum sergilemekten kaçınmalısınız.
Erken dönemde çocukla iyi bir bağ kurabilmek hem bilişsel, hem sosyal,hem de duygusal gelişimin en önemli belirleyicisidir.Çocuğun ebeveyn veya bakım veren kişiyle karşılıklı ilişki içinde olmaya,sarılmaya,oyun oynamaya,dokunmaya fiziksel temasa ihtiyacı vardır.Kısacası ilk yıllarda çocuğun 5 duyusunu birden kullanabileceği interaktif bir etkileşime ihtiyacı vardır.Teknolojik ürünlerde ise iletişim interaktif değil tek yönlüdür.
EKRAN BAĞIMLILIĞININ ÇOCUK GELİŞİMİNE ETKİSİ
Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi giderek artan haz alma nedeniyle bağımlı çocuklar televizyon,tablet ve bilgisayar için daha çok zaman ayırırlar.
Ekran bağımlısı çocuk sanal oyun oynadığında ve televizyon izlediğinde aile ve arkadaş çevresiyle iletişim problemleri yaşayabilir ve sosyal gelişimleri olumsuz etkilenmektedir.
Aşırı oyun oynama ve ekran bağımlılığının agresif tutum, saldırganlık, makineleşme,şiddet belirtileri gösterdiği saptanmıştır.
Öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, psikomotor bozukluklar ve hareket eksikliğinden kaynaklı sağlık problemlerine yol açtığı bilinmektedir.
Araştırmalar gösteriyor ki çocuğun gelişimine en büyük etkisi bağımlı olmasıdır. 
Davranış problemleri oluşabilir.Teknoloji ürünlerini kullanmak istediğinde kabul görmediği zaman karşı gelme,saldırganlık davranışları gösterebilir.
Dil gelişiminde gerileme veya gecikme meydana gelebilir.
Saatlerce hareketsiz oturan çocuğun motor gelişimi olumsuz etkilenir.
Oyunlarda başarılı olan çocuğun gerçek hayatta başarısız olma durumunda kabullenmeme,karşı gelme bozuklukları oluşabilir.
Dikkat dağınıklığı veya dikkat eksikliği oluşabilir.
Sürekli olarak eğilerek telefon,tablet,bilgisayara bakmak postür(vücut)bozukluklarına sebep olabilir.
Yazın incelendiğinde; özellikle ergen yaş grubunda, internetin sorunlu kullanımı ile ilişkilendirilen önemli durumlardan biri Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğudur (DEHB) . İnternet bağımlılığı olan çocuk ve ergenlerin DEHB olma oranlarının, internet bağımlılığı olmayan akranlarına göre daha yüksek olduğu bildirilmiştir.
Ergenlerin teknolojiye olan yakın ilgilerinin, diğer yaş gruplarına göre interneti daha fazla kullanmalarının, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimlerinin devam ediyor olmasının bu gelişim dönemindeki bireyleri internetin sorunlu kullanımı açısından risk grubu haline getirdiği belirtilmektedir.

Anne Babalara Öneriler
• Teknoloji Ürünlerini kullanma 12 yaştan sonra çocuklar için uygundur.
• Kullanım süreleri için kesin kurallar kararlaştırın.
• Koyduğunuz kurallar ile ilgili tutarlı ve kararlı olun.
• Teknoloji ürünleri oyuncak değildir, çocuğunuz zaman geçirsin diye ona vermeyin.
• Siz de çocuğunuza doğru model olmak için, tablet ve telefon ile onun yanındayken oyun oynamayın.
• Siz de evde telefon ve tableti mümkün olduğunca sınırlı kullanın.

• • Çocuğunuz oyalansın,yemek yesin,yaramazlık yapmasın diye onu teknolojinin içine hapsetmeyin.
• 3T(tablet,telefon,televizyon)'yi çok iyi kullanabilen çocuk yaşı kaç olursa olsun 'zeki' diye etiketlenemez.Sevgili Anne-Babalar teknolojiyi iyi kullanmak bir zeka belirtisi değildir.Lütfen bu durumu çocuk üzerinde 'bizim çocuk çok zeki,zehir gibi, her programı indiriyor, nerelere giriyor ah bir bilseniz!' algısı oluşturarak iyi bir şey yapıyormuş gibi davranmayın.
• Unutmayın ki çocuğunuzun hayalgücünü kullanarak ,fiziksel gücüyle ,akıl yürüterek oynadığı oyunlar çocuğunuzun gelişimine,dünyanın en iyi bilgisayar oyunundan veya çizgi filminden daha çok kazanım sağlayacaktır. 

Çg.Uzm.Ayşenur KARAASLAN

KAYNAKÇA
Ceyhan AA. Predictors of problematic Internet use on Turkish university students. Cyberpsychology & behavior : the impact of the Internet, multimedia and virtual reality on behavior and society. 2008 Jun;11(3):363-6. PubMed PMID: 18537510.
Yang SC, Tung C-J. Comparison of Internet addicts and non-addicts in Taiwanese high school. Computers in Human Behavior. 2007;23(1):79-96.
Yaylalı FH, Dikkat Eksikliği olan Çocuk ve Ergenlerin Sorunlu İnternet Kullanımı İle İlişkili Etmenler,2013 Ankara
Yoo HJ, Cho SC, Ha J, Yune SK, Kim SJ, Hwang J, et al. Attention deficit hyperactivity symptoms and internet addiction. Psychiatry and clinical neurosciences. 2004 Oct;58(5):487-94. PubMed PMID: 15482579. Epub 2004/10/16. eng.
Türk Pediatri Derneği Arşivi Erişim tarihi 30.01.2017