Sitoloji veya sitopatoloji, patolojinin bir alt dalıdır. Nedir bu? Hücrelerin incelenmesidir. Yani bütün olarak doku değil, hücrelerin incelenmesidir. Hücresel materyaller neler olabilir? Vücut sıvıları, vücut boşluklarına kendinden dökülen hücreler ya da bir organ veya organdaki kitleden iğne yardımıyla alınan hücreler olabilir. Bu hücreler de alınır alınmaz mikroskop altında incelenemezler. Özel boyalarla boyanarak incelemeye tabi tutulurlar. Patoloji laboratuvarında bu sitolojik materyalin en büyük kısmını, servikovajinal yayma dediğimiz örnekler oluşturur. Bu yayma, kadın doğum muayenesi sırasında rahim ağzından sürüntü yoluyla elde edilen hücresel materyallerdir.
Ne işe yarar? Rahim ağzı kanseri (serviks kanseri) erken evrede yakalanıp tedavi edilmesine yarar. Hatta kansere dönüşmeden önce hücresel değişikliklerin saptanmasını ve hastalığın tedavi edilmesini sağlar. Bu yöntemle serviks kanserine bağlı kadın ölümlerinde belirgin bir azalma olmuştur. Şöyle yorumlayabiliriz; patoloji, tanı, tanı sonrasında tedavi sürecini belirleme ve tarama yöntemlerinde de etkin bir tol oynamaktadır.