Sistoskopi; mesane ve üretranızın (idrarı mesaneden vücudunuzun dışına taşıyan tüp) içini görmek ve incelemek için yapılan bir işlemdir. Ayrıca idrarı böbreklerden mesaneye taşıyan idrar borularının görüntülenmesinde de sistoskopi kullanılır. Sistoskopi işlemi sırasında, sistoskop denilen aletler kullanılır. Sistoskop; bir ucunda ışık, diğer ucunda mercek ve kamera olan tüp şeklinde bir alettir. Güçlü ışık kaynağı sistoskopun ucundan ortamı aydınlatır. Alınan görüntü kamera ile bir monitöre aktarılarak hasta tarafından da izlenebilir. Sistoskopi işlemi, sistoüretroskopi olarak da adlandırılır. Bazı işlemler için gerektiğinde sistoskop içinden cerrahi aletler geçirilebilir. Sistoskopi hastalıkların hem teşhisi hem de tedavisinde kullanılır.
Alt idrar yolunuzdan bir alet ile girilerek işlem yapılması rahatsız edici olarak düşünülebilir. Ancak doktorunuz bu girişimin önemini ve size sağlayacağı faydayı düşünerek öneride bulunmaktadır. Girişimin amaçlarını, nasıl yapıldığını ve size sağlayacağı faydaları göz önünde tutarak, doktorunuz ile güvenli bir işbirliği oluşturmalısınız. Bu hem size hem de doktorunuza büyük fayda sağlayacaktır.
Sistoskopi; mesane ve üretrayı etkileyen durumları teşhis etmek, izlemek ve tedavi etmek için kullanılır.
Size bir sistoskopi önerilebilecek sık nedenler şunlardır:
Özellikle küçük mesane kanserlerinin ortaya çıkarılmasında (ultrason küçük tümörleri göremediğinden) ve mesane kanseri olan hastaların periyodik kontrollerinde sistoskopi çok önemlidir.
• İdrardan kan gelmesi, sebebi açıklanamayan ve ilaç tedavilerine dirençli sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, idrar kaçırma, aşırı aktif mesane ve ağrılı idrara çıkma gibi durumların nedenini belirlemek ve gerekirse mesaneden biyopsi için
• Mesane kanseri, mesane taşları, mesane iltihapları (sistit) ve büyümüş prostatı teşhis etmede
• Mesane kanseri nedeniyle takip edilen hastaların periyodik kontrolleri için
• Mesane tümöründen veya şüpheli yerlerden bir parça alınıp incelemede (biyopsi)
• Çok küçük mesane tümörleri sistoskopi sırasında çıkartılabilir
• Üreterlerden (mesaneye her böbreğin idrarını taşıyan iki tüp) bir idrar örneği elde etmede (bu tek böbreği tutan enfeksiyon veya tümör için kontrol etmeyi sağlar)
• Üreterdeki bir darlık veya taş nedeniyle olan tıkanıklığı rahatlatmak için üreter içine bir stent (küçük bir tüp) koymada
• Üst üriner sistemin görüntülenmesi ve tıkanıklık olan bölgelerin belirlenmesi amacıyla kontrast madde vererek grafi çekmek için (bu prosedüre, retrograd pyelografi denir)
Sistoskopi; aktif bir üriner sistem enfeksiyonu, ciddi prostatik tıkanıklık ve genel durum bozukluğu olan durumlarda yapılmamalıdır.
Hazırlık
• Öncelikle; tıbbi ve cerrahi öyküleriniz, kullandığınız mevcut ilaçlar ve alerji öyküsü gözden geçirilir.
• Eğer hamile olma ihtimaliniz varsa, işlemden önce doktorunuza bildiriniz.
• İşlemden önce bol sıvı içmeniz gerekir.
• Sizden idrar yolu enfeksiyonu varlığını kontrol etmek için önce bir idrar örneği vermeniz istenebilir. Bu yüzden mesanenizi boşaltmadan gelmeniz uygun olur. Aktif idrar yolu enfeksiyonu olanlarda sistoskopi antibiyotik tedavisi sonrasında yapılır.
• Sistoskopi öncesi size koruyucu olarak antibiyotik iğne yapılabilir.
• Çoğu insanda muayene amaçlı sistoskopi uyanık halde ve çok az bir rahatsızlık hissiyle uygulanabilir.
• Sistoskopi; lokal, bölgesel (spinal) veya genel anestezi ile yapılabilir. Anestezi şekli; hasta, anestezi uzmanı ve üroloji uzmanının kararına göre belirlenir. Uygulanacak anestezi yöntemi genel sağlık durumunuza ve yapılacak işleme göre değişir.
• Seçilecek anestezi türüne ve yapılacak olası işleme göre kan tetkikleri, akciğer grafisi ve kalp ekokardiyografisi gibi genel operasyon tetkikleri yapılacaktır.
• Genelde işlem lokal anestezi ile yapılır. Fakat zorunda kalınmadıkça hastaların konforu açısından özellikle erkeklerde lokal anestezi tercih edilmemelidir. Kadınlarda ise dış idrar kanalı kısa olduğu için lokal anestezi daha rahat olarak uygulanabilmektedir.
• Lokal anestezi, dış idrar kanalına uyuşturucu ve kayganlaştırıcı etkisi olan jel kıvamında bir ilaç verilip bir süre (5-10 dakika) bu jelin idrar kanalında kalması sağlanarak yapılır.
• Bölgesel anestezi yapmak idrar kesesinin daha rahat ve detaylı incelenmesini sağlar. Eğer genel anestezi (prosedür sırasında bilinçsiz olma) ihtiyacınız varsa, işlem öncesi ne zamandan itibaren yemeyecek ve içmeyeceğiniz söylenecektir.
CystoscopySistoskopiye başlamadan önce mesanenizi boşalmalısınız. Ardından muayene masasına sırtüstü uzanacaksınız. Dizlerinizi büküp iki metal üzenginin üzerine bacaklarınızı koyuyorsunuz. Buna litotomi pozisyonu (kadın muayene pozisyonu) diyoruz. Üzeriniz steril bir örtü ile örtülür. Bölgesel veya genel anestezi yapılacaksa damar yolunuz açılır ve serum takılır. Bu damar yolundan yatıştırıcı ve ağrıyı engelleyecek ilaçlar verilir. Hayati belirtileriniz işlem boyunca (ateş, nabız, solunum, kan basıncı) izlenecek ve kaydedilecektir. Önce üretranızın çevresi antiseptik solüsyonlarla iyice temizlenir. Kayganlaştırıcı jel sürülmüş sistoskop üretranızın içine sokulur. Mesanenizi genişletmek ve mümkün olan en iyi görünümü elde etmek için mesane içine steril bir sıvı pompalanır.
Üretradan girdikten sonra yavaşça mesaneye doğru ilerlenir. Endoskopun ilerletilmesinde direnç ile karşılaşılırsa daha ince bir sistoskop kullanılabilir. İdrar kanalında darlık görülüyorsa inceden kalına genişletici aletler ile dilatasyon işlemi uygulanmalıdır. Üretra içinde darlık, taş ve enfeksiyon gibi anormallikler var mı incelenir. Siz de yandaki bir mönitöre aktarılan sistoskop görüntüsünü izleyebilirsiniz. İçeri verilen sıvı nedeniyle işeme arzusu hissedebilirsiniz ya da mesane içinde serinlik veya dolgunluk hissi yaşayabilirsiniz.
Mesane kanseri nedeniyle periyodik sistoskopi kontrolü yapılan özellikle erkek hastalarda daha rahat inceleme ve hasta konforu için bölgesel (spinal) anestezi tercih edilmelidir.
Erkeklerde arka idrar kanalına gelindiğinde endoskop yere paralel duruma getirilir. Burada prostat görülür. Prostatta büyüme varsa belirlenir. Prostat ile mesanenin birleştiği yer olan mesane boynuna doğru ilerlenir ve mesane içine girilir. Mesane tüm iç duvarları ve böbrekten mesaneye açılan idrar kanalı ağızları (üreteral orifisler) dikkatle incelenir. Eğer biyopsi yapılacaksa biyopsi pensi sistoskopun içinden geçirilerek mesanenizden küçük bir parça alınır. Mümkün olduğu kadar kısa sürede sistoskopi tamamlanır ve mesanenizi boşaltmanıza izin verilir. Basit bir ayaktan sistoskopi beş dakikadan az sürebilir. Sedasyon veya genel anestezi ile yapıldığında, sistoskopi 10 ila 30 dakika sürebilir.
Sistoskopi sonrası
Sistoskopi lokal anesteziyle yapıldığında ayaktan hasta prosedürü uygulanır. İşlemden sonra hemen evinize gidebilirsiniz. Bölgesel veya genel anestezi verilirse narkozun etkisi geçinceye kadar hastanede kalmanız gerekecektir. Bu sürede sizin yanınızda kalacak ve sonra sizi eve götürecek bir arkadaş veya akraba bulmalısınız. Çünkü kendinizi iyi hissetseniz de anestezi etkisiyle yargı ve reflekslerinizde yavaşlama olabilir. O gün için işlemden sonraki vaktinizi de düzenlemelisiniz. Günün geri kalanında aktif olmaktan kaçınmalısınız. İş yapmamanız gerekebilir.
İşlem sırasında biyopsi yapıldıysa veya idrar numuneleri alındıysa, bunlar incelemek için bir laboratuvara gönderilecektir. Sonuçları öğrenmek için birkaç gün sonra doktorunuzu arayınız.
Sistoskopi sonrası idrar yolunuzun temizlenmesi ve idrar yolu enfeksiyonunu önlemek için, her gün altı ila sekiz bardak su içmelisiniz.
Sistoskopiden sonra idrarınızda az miktarda kan görebilirsiniz. Bunun 24 saat içinde durması gerekir. Ayrıca, ilk bir iki gün için, idrar yaparken hafif bir yanma hissi fark edebilirsiniz ya da her zamankinden daha sık idrara gidebilirsiniz.
Sistoskopi, şu yan etki risklerini taşır:
• Enfeksiyon. Sistoskopi nadiren idrar yolunuzun içine mikropların girmesine neden olabilir ki, bu idrar yolu enfeksiyonuna yol açar. Sistoskopi ayrıca var olan bir idrar yolu enfeksiyonunu azdırıp, kötüleştirebilir. Size enfeksiyonu önlemek için sistoskopi öncesi ve sonrasında almak üzere antibiyotik reçete edilebilir.
• Kanama. Sistoskopi genellikle idrarda çok az bir kanamaya neden olur. Ancak nadiren, kanama daha ciddi olabilir.
• Ağrı. Sistoskopi karın ağrısı ve idrar yaparken yanma hissine neden olabilir. Çoğu durumda, bu belirtiler hafiftir ve işlem sonrası yavaş yavaş azalır.
• Darlık. Geç dönemde ise dış idrar kanalında darlık görülebilir.
• Tahriş. Mesane veya dış idrar kanalında zedelenme çok nadir olabilir.
• İdrarın parlak-yoğun kırmızı olması durumunda ve idrarda kan pıhtıları varsa
Sistoskopi sonrası idrarınızda aşırı kan, ateş yükselmesi ve aşırı idrar yanması olursa, doktorunuza haber vermelisiniz!
• Titreme ile veya olmadan, 38 derecenin üstünde yüksek ateş gelişirse
• İki günden fazla süren idrar yaparken ağrı veya yanma varsa
• Hiç idrar yapamıyorsanız
Sistoskopiden hemen sonra durum hakkında bilgilendirileceksiniz. Eğer biyopsi yapıldıysa sonucu çıkınca bunun hakkında konuşulacaktır. Sistoskopi uygun tanıyı koymak ve doğru tedaviyi uygulayarak belki de gereksiz olabilecek bir ameliyattan sizi uzak tutmanın yegane yolu olduğu için kullanılmaktadır. Muhtemel yan etkiler göz önünde tututarak buna karar verilir. Aklınıza gelen, konuyla ilgili her türlü soruyu sormakta kendinizi rahat hissedin. Girişimin nasıl ve hangi sebeplerden yapıldığını anlamanız doktorunuza ve daha da önemlisi kendinize çok faydalı olacaktır.