Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

TSSB size sürekli bir tehlike duygusu yaşatarak, acı verici anılarla sıkışmış hissetmenizi sağlayabilir. Ancak doğru uygulanan psikoterapi ile kendinizi tekrar güvende hissedebilir ve travmadan kurtulabilirsiniz.

Travmatik bir deneyimden sonra, korkmuş, üzgün, endişeli ve dış dünyadan ya da kendi vücudunuzdan kopuk, bağlantısız hissetmeniz çok normaldir. Ancak eğer üzülme durumu zamanla azalmaz ve sürekli bir tehlike hissi ve acı verici anılarla sıkışıp kalırsanız, travma sonrası stres bozukluğundan (TSSB) muzdarip olabilirsiniz. Yaşanan travmatik olayların sanki asla geçmeyeceğini düşünüp, tekrar asla normal olamayacağınızı hissedebilirsiniz. Ancak alacağınız tedavi ve destekle semptomlarınızı yönetmeyi, sancılı anılarınızı azaltmayı ve travmanın ötesine geçmeyi öğrenebilirsiniz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), güvenliğiniz için sizi korkutan herhangi bir olaydan sonra gelişebilir. Çoğu insan TSSB'yi tecavüz veya savaşta yaralanan askerlerle ilişkilendirir. Ancak sizi umutsuzluk ve çaresizlik duygularıyla boğup, duygusal olarak parçalanmış bırakan herhangi bir olay ya da olay serisi, TSSB'yi tetikleyebilir. Bu durum özellikle önceden öngörülemez ve kontrol edilemez hissediliyorsa kuvvetle meydana gelebilir.

TSSB, travmatik bir olayı kişisel olarak tecrübe eden bireyde gelişebileceği gibi, olaya tanık olanlar üzerinde veya travmatik olaydan sonra olayı tecrübe eden bireye ve duruma müdahale etmek isteyen acil çalışanlar ve kolluk kuvvetleri üzerinde de etki gösterebilir. TSSB, kendilerine neler olduğunu tam olarak anlayamayacak kadar küçük çocuklar üzerinde yapılan ameliyattan da kaynaklanabilir.

TSSB ve Travmatik Olaylara Normal Yanıt Vermek

Travmatik bir olayın ardından, neredeyse herkes TSSB semptomlarının en azından birini yaşar. Güvenlik ve güven duygunuz paramparça olduğunda, dengesiz, bağlantısız veya uyuşmuş hissetmeniz normaldir. Kötü rüyalar veya kabuslar görmek, her an korku dolu  hissetmek ve yaşananları düşünmeyi bırakmak çok zordur. Bunlar anormal olaylara normal reaksiyonlar olarak adlandırılır.

Bununla birlikte, çoğu insan için bu semptomlar kısa ömürlüdür. Birkaç gün hatta haftalarca sürebilir. Ancak yavaş yavaş kaybolurlar. Fakat travma sonrası stres bozukluğunuz varsa, semptomlar asla azalmaz. Her gün biraz daha iyi hissetmezsiniz. Aslında gittikçe kendinizi daha da kötü hissetmeye başlayabilirsiniz.

Travmatik bir deneyimden sonra, zihin ve beden şoka girer. Ama yaşanan olayın tam olarak ne olduğunu doğru analiz edip anlamlandırdıkça ve duygularınızı işledikçe bu durumdan çıkmaya başlarsınız. Fakat TSSB yaşıyor iseniz daima psikolojik olarak şokta kalırsınız. Ne olduğuna dair hatıralarınız ve bununla bağlantılı duygularınız kesilir. Hayata devam edebilmek için anılarınız ve duygularınızla yüzleşmek ve onları hissetmek çok önemlidir.

TSSB Belirtileri ve Semptomları

TSSB aslında her bireyde farklı gelişir çünkü herkesin sinir sistemi ve stres toleransı biraz farklıdır. Travmatik bir olayın yaşandığı aynı gün ve saatlerde TSSB belirtilerini geliştirme olasılığınız yüksek olsa da, bazen semptomların görünmeleri haftalar, aylar hatta yıllar bile alabilir. Bazen semptomlar durup dururken kendini gösterebilirken, bazen de size orijinal travmatik olayı hatırlatan herhangi bir gürültü, görüntü, belirli kelimeler veya koku gibi etkenler tarafından tetiklenirler.

Herkes TSSB'yi farklı deneyimlese de, dört ana semptom tipi vardır.

1. Travma olayını anılar, flashbackler, kabuslar veya travmayı hatırlattığında yoğun zihinsel ve fiziksel reaksiyonlar yoluyla tekrar tekrar yaşamak.

2. Size travmayı hatırlatan herhangi bir şeyden kaçınma, hafıza problemleri,, genel olarak önceden ilgi duyulan faaliyetlere ve hayata karşı oluşan ilgi kaybı, duygusal olarak uyuşmuş ve kopuk hissetme ve karanlık bir gelecek varmış hissi gibi kaçınma ve uyuşma semptomları.

3. Uyku sorunları, sinirlilik, hipervijilans, ürkeklik veya ürkütücülük, öfke patlamaları ve agresif ruh hali, kendine zarar veren veya umursamaz davranışlar.

4. Yabancılaşmış ve yalnız hissetme, konsantre olma veya hafıza güçlüğü, depresyon ve umutsuzluk, güvensizlik ve ihanete uğramış hissi, suçluluk, utanç veya kendini suçlama gibi olumsuz düşünce ve ruh halleri.

Çocuklarda TSSB Belirtileri ve Semptomları

Çocuklarda - özellikle çok küçük yaşlardaki çocuklarda - TSSB belirtileri yetişkinlerden farklı olabilir ve şunları içerebilir:

1. Ebeveynlerinden ayrılma korkusu

2. Önceden edinilmiş becerileri kaybetmek (tuvalet eğitimi gibi)

3. Uyku sorunları ve kabuslar

4. Travmanın temalarının veya yönlerinin tekrarlandığı kasvetli, kompulsif oyunlar

5. Travma ile ilgisi olmayan yeni fobiler ve endişeler (canavar korkusu gibi)

6. Travmayı oyunlar, hikayeler veya çizimlerle tasvirleştirmek

7. Belirgin bir nedeni olmayan vücut ağrıları

8. Sinirlilik ve saldırganlık

Travma Sonrası Stres Bozukluğunuz Var Mı? 

Aşağıdaki üç veya daha fazla soruya evet yanıtı verirseniz, TSSB'niz olabilir ve bu konuda uzman bir psikolog ile terapi çalışması yapmanız gerekir:

Travmatik, hayatı tehdit eden bir olaya tanık oldunuz mu?

Bu deneyim sizi çok korkutup, dehşete düşürdü veya çaresiz hissettirdi mi?

Travmatik olayı aklınızdan çıkarmada sorun mu yaşıyorsunuz?

Olaydan öncesine kıyasla daha kolay ürküyor ve daha sinirli veya öfkeli hissediyor musunuz?

Size travmatik olayı hatırlatan aktivitelerden, insanlardan veya düşüncelerden kaçınmak için uğraşlarda bulunuyor musunuz?

Uykuya dalmak veya konsantre olmak ile ilgili travmatik olaydan öncesine kıyasla daha fazla sorun yaşıyor musunuz?

Belirtileriniz bir aydan fazla sürdü mü?

Sıkıntılarınız normal yaşamınızı veya çalışmanızı zorlaştırıyor mu?

TSSB Nedenleri ve Travma Türleri

Travma veya TSSB belirtileri, askeri savaş, çocukluk ihmali veya istismarı, kaza, doğal afet, kişisel trajedi veya şiddet dahil olmak üzere birçok farklı üzücü deneyimden kaynaklanabilir. 

Askeri gazilerde TSSB

Çok fazla gazi için askerlik hizmetinden dönmek TSSB belirtileri ile başa çıkmak anlamına gelir. Askerlik hayatından sonra sivil hayata yeniden adapte olmak için zor zamanlar geçirebilirsiniz. Ya da sürekli olarak kendinizi duygusal olarak uyuşmuş ve bağlantısız, panik halinde veya patlamaya yakın hissedebilirsiniz. Ancak yalnız olmadığınızı bilmek, kabuslar ve geri dönüşlerle başa çıkmanın, depresyon, endişe veya suçluluk duygularıyla başa çıkmanın ve kontrol duygunuzu yeniden kazanmanın birçok yolunun olduğunu bilmek önemlidir.

Duygusal ve psikolojik travma

Son derece stresli bir olay veya olaylar yaşadıysanız, kendinizi çaresiz ve duygusal olarak kontrolden çıkmış hissedersiniz, yani travma geçirmiş olabilirsiniz. Psikolojik travmanın genellikle çocukluk çağına uzanan kökleri vardır. Ancak güvenlik duygunuzu zedeleyen herhangi bir olay, ister kaza, yaralanma, sevilen birinin ani ölümü, zorbalık, aile içi istismar veya derinden aşağılayıcı bir deneyim olsun, sizi travmatize hissetmenize neden olabilir. Travma yıllar önce veya dün de yaşanmış olsa, bu acıyı aşabilir, tekrar güvende hissedebilir ve hayatınıza devam edebilirsiniz.

Tecavüz veya cinsel travma

Tecavüze veya cinsel saldırıya uğramak sizi paramparça olmuş gibi hissettirebilir. Korkmuş, utanmış ve yalnızlık duyguları yaşarken kabuslar, olaya yönelik flashbackler ve diğer rahatsız edici anılarla boğuşabilirsiniz. Ancak şu anda ne kadar kötü hissederseniz hissedin, olanlar için kendinizi suçlamayacağınızı, güven ve kişisel değer duygularınızı yeniden kazanabileceğinizi hatırlamak önemlidir.

Mutlaka Profesyonel Yardım Alın

TSSB sizi başkalarından kopuk hissettirebilir. Sosyal etkinliklerden ve sevdiklerinizden uzaklaşmaya eğilim gösterirsiniz. Ancak hayata ve sizi önemseyen insanlara bağlı kalmak önemlidir. İstemiyorsanız travma hakkında konuşmak zorunda değilsiniz. Ancak kendi mutluluğunuzu geri kazanmak ve hayat kalitenizi yükseltmek adına, sizin için bu çok önemlidir. Kesintisiz bir süre için bağlantı kurabileceğiniz, sizi yargılamadan, eleştirmeden veya sürekli olarak dikkatinizi dağıtmadan dinleyecek birine ulaşın. Bu kişi ilk etapta bir arkadaş, güvendiğiniz bir aile üyesi olabilirken sonraki adımda mutlaka profesyonel bir terapist olmalıdır.