Çocuklarda Dil ve Konuşma Gecikmesi Sebepleri

Çocuklarda Dil ve Konuşma Gecikmesi

“2 yaşındaki oğlunuz konuşurken sadece “anne”, “baba”, “su” gibi bir kaç sözcük kullanabiliyor. “Su ver”, “Anne gel” gibi ikili sözcük öbeği kurduğunu duymadınız. Çocuğunuz kendisini ifade edemediği durumlarda hırçınlaşıyor ve kendini iletişime kapatıyor. Yaşıtlarıyla karşılaştırdığınızda dil ve konuşma gelişiminde bir gecikme olduğunu düşünüyorsunuz; ancak, zaman içinde yaşıtlarını yakalayacağını umuyorsunuz. Çevrenizdekiler de bu durumun bekleyerek geçeceğini söylediği için profesyonel bir yardım almayı erteliyorsunuz.”

Yukarıda anlatılan senaryo gecikmiş dil ve konuşma olan çocukların ailelerinde sık rastlanılan bir durumdur. Çocuklardaki dil ve konuşma gelişiminde yaşıtları düzeyinde olup olmadığını belirleyebilmek için ebeveynlerin dil ve konuşma basamakları hakkında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Böylece çocukta dil ve konuşmada herhangi bir gecikme olduğunda aile doğru zamanda destek alabilecektir.

Çocukların dil ve konuşma gelişiminde bireysel farklılıklar gözlenir; ancak belli yaş aralığında bazı becerileri edinmiş olmaları beklenir. Aşağıda normal dil ve konuşma gelişimi gösteren çocukların hangi yaş aralığında, dil ve konuşma becerilerini ne seviyede edinmesi gerektiği basamaklar halinde verilmiştir.

Dil Gelişim Basamakları Nelerdir?

1 yaş:

– İsmine tepki verir.

– Konuşma seslerine benzer sesler çıkartır (ba ba, da da).

– İletişimde baş sallama, istediği nesneleri parmağıyla gösterme gibi jestleri kullanır.

– Basit komutları (gel, git, evet) anlar.

– Tam anlaşılmasa bile, basit birkaç sözcük kullanır.

-Konuşuyormuş gibi tonlama yaparak babıldar.

– İletişimde sıra alır: Siz konuşurken susar ve siz sustuğunuzda babıldamaya başlar.

1-2 yaş:

– Diğer odadan istenen nesneyi getirebilir.

– Anne babaya göstermek için nesneler getirir.

– Size nesneleri göstererek adlandırmanızı bekler.

– Miş gibi yaparak oyunlar oynar. Örneğin; yemek pişirme, hayvan olma.

– Yaygın kullanılan nesne ve resimler gösterildiğinde adlarını söyler.

– Her hafta yeni bir sözcük söylemeye başlar.

– İki sözcüğü bir araya getirerek cümle kurabilir.

– Sorular sorabilir.

2-3 yaş:

– 50-100 sözcüğü iletişimde kullanır.

– Üç sözcüğü bir araya getirerek cümle kurar.

– 1-2 adımlı yönergeleri yerine getirir. Örneğin, “Camı aç ve kapıyı kapa.”

– “Ben”, “sen” gibi zamirleri kullanır.

– Söyledikleri çevresindekiler tarafından anlaşılır.

– Vücut bölümlerinin isimlerini söyler.

– Kısa sohbet sürdürebilir.

– Olumsuzluk eki, çoğul eki ve bazı zaman eklerini kullanabilir.

3-4 yaş:

– Ortalama 800-1500 sözcüğü iletişimde kullanabilir.

– Basit öyküler anlatabilir.

– 4-5 sözcükten oluşan cümleler kurar.

– Soyadını ve oturduğu semti bilir ve söyler.

4-5 yaş:

– Ortalama 1000-2000 ve daha fazla sözcüğü iletişimde kullanabilir.

– Karmaşık cümleler kurabilir.

– Okul ve arkadaşlarıyla ilgili deneyimlerini anlatabilir.

– Neden ve nasıl sorularını sorabilir.

– Renkleri ve şekilleri bilir.

– “Neden”, “Kim” gibi sorular sorabilir.

Aileler çocuklarının konuşmasında gecikme olduğundan şüphelendiklerinde, kendiliğinden geçmesini beklemek yerine uzman bir dil ve konuşma terapistine başvurmalılardır. Böyle bir durumda erken tanı ve müdahalenin önemi büyüktür. Terapist, çocuğun dil ve konuşma becerilerini kapsamlı olarak değerlendirir ve değerlendirme neticesinde çocuğun durumuna göre hemen terapiye başlayabilir ya da aileye çocuğun konuşma gelişimini nasıl destekleyebileceğini anlatarak ileriki bir tarihte kontrole çağırabilir. Konuşma gecikmesi ileriki dönemlerde çocuğun okuma, yazma gibi akademik becerilerde akranlarının gerisinde kalmasına neden olabilir. Sosyal becerilerde zayıflığa, düşük özgüvene, davranış problemlerine ve çocuğun içe kapanmasına neden olabilir. En önemlisi de, gecikmiş konuşma fiziksel, gelişimsel ve nörolojik problemlerin belirtisi olarak ortaya çıkmış olabilir.

Dil ve Konuşma Gecikmesinin Nedenleri Nelerdir?

Gecikmiş dil ve konuşma, herhangi bir nedene bağlı olmadan çıkabileceği gibi belli nedenlerden ötürü de ortaya çıkabilmektedir. Çocuklarda gecikmiş dil ve konuşmanın çeşitli nedenleri olabilir. Erken doğum, çocuğun doğum sırasındaki kilosunun düşük olması ve ailede gecikmiş dil ve konuşma öyküsü olması risk faktörlerindendir. Gecikmiş dil ve konuşma, erkeklerde kızlara oranla 3 kat daha fazla görülür. Gecikmiş dil ve konuşma gözlenen çocuklarda ilk olarak işitme testi yapılarak; herhangi bir işitme kaybı bulunmadığından emin olmak gereklidir çünkü işitme kaybı da gecikmiş dil ve konuşma nedenlerinden biridir. İşitmede sorun yaşayan çocuğun anlamasında, dil ve konuşma gelişmesinde de sıkıntı olması beklenmektedir.

Down Sendromu gibi sendromlar, zihin engeli, nörolojik hastalıklar, otizm ve motor gelişim geriliği de gecikmiş dil ve konuşma nedenlerindendir. Gecikmiş dil ve konuşma, yarık damak dudak ve dil bağı gibi organik nedenlerden de kaynaklanmaktadır. Ayrıca, çocuğun içinde bulunduğu ortamdaki uyaran eksikliği de konuşma gelişimini yavaşlatabilmektedir.

Ebeveynlere Tavsiyeler:

– Çocuk konuşurken dinlenmeli ve sorduğu sorulara cevap verilmelidir.

– Çocuk soru sormaya teşvik edilmelidir.

– Çocukla konuşurken söylenen şeyler görsel olarak desteklenmelidir. Örneğin, markette “domates” derken anne “domatesi” işaret edebilir.

– Düzenli olarak çocuğun yaşına uygun kitaplar okunmalıdır.

– Çocukla oyunlar, çocuğun konuşmasına fırsat yaratacak ve dil gelişimini destekleyecek şekilde oynanmalıdır. Aileler bu konuda uzmanlardan ya da çocuk gelişimi ve eğitimi kitaplarından yardım alabilirler.

– Çocuğun televizyon seyretme ve bilgisayar kullanma süresi sınırlandırılmalı ve bu süre birlikte kitap okumaya, etkili oyun oynamaya ve karşılıklı konuşmaya ayrılmalıdır.