ASTIM BRONCHİALE
Astım, hava yollarında daralma ve hava yollarının artmış duyarlılığı ile karakterize, yaygın bir solunum sistemi hastalığıdır. Tüm yaş gruplarında görülebilen ve ilk belirtileri sıklıkla çocukluk çağında ortaya çıkan astım, nüfusun oldukça fazla bir kesimini etkilemekte ve yaşam kalitesini bozmaktadır. Astım tedavisi süreklilik gerektiren ve uzun süre devam eden bir tedavidir. Astım tedavisinde amaç hastanın şikayetsiz ve atak geçirmeden konforlu bir yaşam sürmesidir. Bu da, hasta ile hekimin yakın diyaloğu ve hastanın eğitimi ile mümkündür. Bu nedenle, sizlere yardımcı olacağını düşündüğümüz bu yazıyı hazırladık. Bu yazıda astım ile ilgili genel ve pratik bilgileri bulacaksınız.
Astım nedir?
Kaç çeşit astım vardır?
Astım kimlerde görülür?
Astımı ortaya çıkaran etkenler nelerdir?
Astım belirtileri nelerdir?
Astım tanısı nasıl konulur?
Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
Astımdan korunmanın yolları var mıdır?
Acil durumlar
Astım atağının belirtileri
Önemli Uyarılar
Astım nedir?
Astım kronik bir havayolu hastalığıdır. Astımda, hava yollarında daralma ve hava yollarının duyarlılığında artma vardır. Bu durum sürekli değildir, alevlenmeler ve düzelmelerle seyreder. Düzelme bazen tedavi ile, bazen de kendiliğindendir. Ülkemizde yapılan araştırmalar sonucunda çocukların yaklaşık %5-8, erişkinlerin de yaklaşık %2-4'ünde astım hastalığı olduğu tahmin edilmektedir. Bu oranlar şehirlerde ve sahil kesiminde daha da yüksek bulunmuştur.
Kaç çeşit astım vardır?
Astım tüm yaş gruplarında görülebilen bir hastalıktır. Görülme sıklığı açısından kadınlar ve erkekler arasında farklılık yoktur. Astım hastalarının çoğunda ilk belirtiler çocukluk döneminde ortaya çıkar. Bu dönemde astım tanısı konulan hastaların bir kısmı, erişkin dönemde tamamen iyileşebilir, ya da hastalık devam edebilir. Belirtiler kaybolup, sonra ileri yaşlarda tekrar ortaya çıkabilir. Astımlı hastaların az bir kısmında ise belirtiler yaşlılık döneminde ilk defa ortaya çıkabilir.
Astım kimlerde görülür?
Astım tüm yaş gruplarında görülebilen bir hastalıktır. Görülme sıklığı açısından kadınlar ve erkekler arasında farklılık yoktur. Astım hastalarının çoğunda ilk belirtiler çocukluk döneminde ortaya çıkar. Bu dönemde astım tanısı konulan hastaların bir kısmı, erişkin dönemde tamamen iyileşebilir, ya da hastalık devam edebilir. Belirtiler kaybolup, sonra ileri yaşlarda tekrar ortaya çıkabilir. Astımlı hastaların az bir kısmında ise belirtiler yaşlılık döneminde ilk defa ortaya çıkabilir.
Astımı ortaya çıkaran etkenler nelerdir?
Astımlı hastaların, herhangi bir neden yokken ya da bazı uyaranlarla karşılaştıklarında şikayetleri oluşabilir. Özellikle egzersiz yapma, soğuk hava, parfüm ve sigara dumanı astım krizini başlatabilir. Alerjik kişilerde alerjenlerle karşılaşma, polenler, ev tozları ve özellikle hayvanların tüylerinde yerleşen küçük canlılar nedeni ile atak başlayabilir. Solunum yolları enfeksiyonları, özellikle sinüzit, astım belirtilerinin şiddetlenmesine neden olabilir. Bazı ilaçlar da astım belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bundan dolayı astım hastalarının ilaç kullanımı öncesi doktorlarına danışmaları gerekmektedir. Psikolojik faktörler astım belirtilerinin ortaya çıkartabilir. Kadınların adet dönemlerinde astımlarının şiddetlendiği gözlemlenmiştir. Gebelikte astım şiddeti azalabilir, bazılarında ise artabilir. Astım tanısı olan gebeler bu dönemde her ay düzenli olarak kontrole gitmeli ve doktorun önerilerine sıkı bir biçimde uymalıdırlar. Gebelikte astımın tedavi edilmemesi bebekte oksijen azlığına, düşük doğum ağırlığına ve düşüklere neden olabilir.
Astım belirtileri nelerdir?
Astımın en sık görülen belirtisi nefes darlığıdır. Nefes darlığı herhangi bir neden yokken, bazen de parfüm, sigara dumanı, yemek kokuları gibi kokularla, soğuk, egzersiz ve alerjenle karşılaşıldığında aniden başlar. Gece sabaha karşı olan, uykudan uyandıran nefes darlığı tipiktir. Bronş genişletici ilaçlar kullanıldığında nefes darlığının geçtiği görülür. Nefes darlığı özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür. Astımda dışarıdan da duyulabilen ıslık sesine benzeyen hırıltılı solunum mevcuttur. Ayrıca göğüste baskı tarzında rahatsız edici bir his olabilir. Astımda en sık görülen şikayetlerden birisi de öksürüktür. Öksürük bazen astımın tek belirtisi olabilir. Astımdaki öksürük inatçı ve kuru bir öksürüktür. Bazen, öksürüğe koyu kıvamda az miktarda bir balgam eşlik edebilir. Beraberinde boğazda kaşıntı hissi olabilir. Ancak öksürüğün astım dışında da pek çok nedeni vardır. Özellikle sinüzit ve mideden yemek borusuna geri kaçış (gastroözofajiyal reflü hastalığı) gibi durumlarda da bu tarz öksürük görüldüğünden, astım testleri yapılmadan tanı konulmamalıdır.
Astım tanısı nasıl konulur?
Solunum fonksiyon testi: Astımdan şüphe edilen hastada öncelikle solunum fonksiyon testi denilen üfleme testi yapılır. Bu test ile hastada hava yolu daralması varsa gösterilebilir. Test sırasında hava akımında sınırlanma belirlenmişse bronş genişletici ilaçlarla test tekrarlanır. Bu ilaçlarla hava akımında düzelme ve hava yollarında genişleme olursa astım olduğu düşünülür. Astımdaki hava yolu darlığı sürekli olmadığından test yapıldığı sırada sonuç tamamen normal olabilir. Bu tür hastalarda hava yollarını uyaran çeşitli ilaçlar kullanılarak test tekrarlanır.
Akciğer grafisi: İlk muayene sırasında yapılması gerekli bir tetkiktir. Astımda normal olabilir. Atak sırasında çekilen grafilerde astımla ilgili bulguların görülme olasılığı daha yüksektir.
Alerji testleri: Alerji hikayesi olan hastalara yapılır. Bu testlerde kişinin hayvan, polenler, ev tozu, hamam böceği ve mantarlara alerjisi varsa belirlenir. Alerjik astımı olan kişilerde bu testin önemi büyüktür. Sonuca göre gerekli öneriler verilir, böylece hastanın alerjenden uzak kalması sağlanır
Astım tedavisinde kullanilan ilaçlar nelerdir?
Astımda tedavinin amacı astım ataklarının önlenmesi, hastanın normal yasam aktivitelerini sürdürebilmesi ve astım belirtileri olmadan yasaminı devam ettırmesidir.
Astımlı hastalarda kortizonlu ilaçlar ve brons genisleticiler kullanilir. Kortizonlu ilaçlar alerjik durumu baskılayarak etki ederler. Agız yolu ile alınan tablet ve damardan alınan enjeksiyon formları yaninda, direk hava yollarına etki eden sprey formları da vardır. Sprey seklinde olan kortizonlu ilaçlar dogrudan hava yollarına etki ettigi için kan dolasımına daha az geçerler ve yan etkileri oldukça azdır. Astım tedavisi ilgili hekim tarafından düzenlenmeli ve takip edilmelidir. Hasta tedavisini hekimin önerileri dogrultusunda düzenli almalı, hekimin önerisi olmaksızın kesmemeli veya degistirmemelidir.
Astımdan korunmanın yolları var mıdır?
Astımda ailesel yatkınlıgın oldugu düsünülmektedir. Bu nedenle astımdan tam olarak korunmak mümkün degildir. Ancak astım oldugu bilinen kisiler bazı seylere dikkat ederek atak sayısı ve siddetini azaltabilirler. Çevre sartlarının kontrol altına alınması da bu konuda yardımcıdır. Özellikle alerjik astımda saptanan alerjenlerden uzak kalınmalıdır. Hava kirliliginin arttıgı dönemlerde, polenlerin yogun oldugu ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde dıs ortamlarda bulunulmamalıdır. Sigara içmekten kaçınılmalıdır. Özellikle sigara içilen evlerdeki çocuklarda astım hastalıgı görülme sıklıgı ve siddeti artmaktadır. Bu nedenle anne ve babaların çocukların oldugu ortamda sigara içmemeleri gerekmektedir. Astım hastaları evde hayvan beslememelidir. Evde beslenen hayvanların tüyleri alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Solunum yolları enfeksıyonlarına karsı dikkatli olunmalıdır. Havalandırması iyi olmayan, nem oranı yüksek ve kalabalık binalarda önceden tanısı konulmamıs astım ortaya çıkabilmekte veya varolan astımın siddetinde artıs olabilmektedir. Bu tür saglıklı olmayan yerlerden olabildigince uzak durulmalıdır.
Acil durumlar
Astımlı hastalar belirli aralıklarla kontrollerine gitmeli, ilaç tedavilerini düzenli kullanmalı, hastalıklarinı alevlendiren durum ve ortamlardan uzak durmalıdırlar. Tüm bu önlemlere ragmen bu hastalarda yine de astım atagı olusabilir.
Kontrol altında bulunan ve belirti vermeyen bir astım hastasında, üst ve alt solunum yolları enfeksiyonları, mideden yemek borusuna kaçan salgılar, bazı ilaçlar ve alerjenlerle temas ile atak baslayabilir.
Astım atagının belirtileri sunlardır:
Nefes darlıgında artma
Günlük aktiviteyi bozacak kadar efor kapasitesinin kısıtlanması
Hirıltılı solunum
Nefes darlıgı oldugunda kullanılması önerilen brons genisletici ilaçların kullanım sıklıgının artması, buna ragmen nefeste rahatlamanın olmaması.
Nefes sayısının artması
Nefes darlıgının ilerlemesi ile konusmada güçlük, cümleleri tamamlayamama.
Ileri durumlarda agız çevresinde ve tırnak yataklarında morarma ve sogukluk.
Bu durumlara eslik eden öksürük, balgam miktarında artma ve renk degisikligi, 38 derece üzerinde ates.
Bu yukarıda anlatılan belirtiler ortaya çiktıgında vakit geçirilmeden doktora basvurulmalıdır.
Önemlı Uyarılar
Astım kronik bir havayolu hastalıgıdır. Astımda hava yollarında daralma ve hava yollarının duyarlılıgında artma vardır.
Iki tür astım vardır. Birincisi özellikle alerjisi olan kisilerde alerjen ile karsılasmaya baglı ortaya çıkan astımdır (alerjik astım). Digeri ise alerjik bir neden olmaksizın hastanın genel yapısından kaynaklanan astımdır.
Astım tüm yas gruplarında görülebilen bir hastalıktır.
Görülme sıklıgı açısından kadınlar ve erkekler arasında farklılık yoktur.
Astım hastalarının çogunda ilk belirtiler çocukluk döneminde ortaya çıkar.
Astımın en sık görülen belirtisi nefes darlıgıdır
Nefes darlıgı herhangi bir neden yokken, bazen de parfüm, sigara dumanı, yemek kokuları gibi kokularla, soguk, egzersiz ve alerjenle karsılasıldıgında aniden baslar.
Astımda ailesel yatkınlıgın oldugu düsünülmektedir
Özellikle alerjik astımda, saptanan alerjenlerden uzak kalınmalıdır.
Sigara içmekten kaçınılmalıdir. Özellikle sigara içilen evlerdeki çocuklarda astım hastalıgı görülme sıklıgı ve siddeti artmaktadır
Astımda tedavinin amacı, astim ataklarının önlenmesi, hastanın normal yasam aktivitelerini sürdürebilmesi ve astım belirtileri olmadan yasamını devam ettirmesidir.
Etkin bir astım tedavisi için hastanın egitimi ve yakın hasta-doktor iliskisi gereklidir.