Üreme Endokrinolojisi ve İnfertilite , yani istenildiği halde çocuk sahibi olamama pek çok toplumda önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tanım olarak, en az 1 yıl herhangi bir korunma yöntemi uygulanmaksızın haftada 2-3 kere girilen cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmemesi infertilite yani kısırlık olarak adlandırılmaktadır. İnfertilite görülme sıklığı toplumlar arasında büyük farklılıklar göstermez. Tüm dünyada çiftlerin yaklaşık yüzde onbeşi infertilite nedeni yardımla üreme tekniklerine başvurmak zorunda kalmaktadır. Bu çiftlerin büyük bir kısmında gebe kalamamanın nedenini açıklayacak sebepler bulunabilirken, yaklaşık yüzde 10-12sinde herhangi bir patoloji tespit edilemez. Bu çiftler açıklanamayan infertilite olarak adlandırılırlar.
Erkeğe ait kısırlık (infertilite) nedenleri
Erkeklerde gözlenen infertilitenin (kısırlık) pek çok farklı nedeni olabilir;
Hormonal nedenler (hipofiz, tiroid ve testis bezlerinden salınan hormonlardaki sorunlar)
Spermlerin yapısındaki bozukluklar, sperm sayısı ve hareketli sperm oranındaki yetersizlik
Genetik anormallikler
Travma ve geçirilmiş bazı enfeksiyonlar (epididim enfeksiyonları ve eğer testis tutulumu eklenirse kabakulak hastalığı gibi)
Erkeklerde gözlenen infertilitenin sık karşılaşılan diğer sebepleri ise şöyledir:
Sperm kanallarındaki tıkanıklıklar: Seksüel geçişli hastalıklar veya bazı enfeksiyonların neden olduğu tıkanıklıklar, sperm atılımını bozarak infertiliteye yol açabilir. Bu tıkanıklığın açılması bazı durumlarda infertiliteyi kalıcı olarak düzeltebilmekte bazen de yardımlı üremeden yararlanılmaktadır.
Retrograd ejakülasyon: Meninin (semenin), penisten dışarı atılması yerine mesaneye akması durumuna retrograd ejakülasyon denir. Şeker hastalığı, geçirilmiş prostat ameliyatı gibi durumlar retrograd ejakülasyon gözlenmesine neden olabilmektedir. Bu problem bazı tıbbi tedaviler ile düzeltilebilmektedir. İdrar sperm için toksikdir, bu nedenle doktorunuzun önereceği bazı hazırlıklardan sonra mesaneden spermlerin alınıp, üremeye yardımcı tedavi için kullanılması da sağlanabilmektedir.
İnmemiş testis: Anne karnında bebek geliştikçe testisler kasık kanalından yerleşecekleri torbaya (skrotum) doğru hareket eder. Bu hareket tüm gebelik dönemince devam eder ve doğumdan kısa süre önce her iki testis torbaya yerleşir. Tek veya her iki testisin torbaya yerleşememesine inmemiş testis denir. Normal sperm üretimi için testislerin vücut sıcaklığından birkaç derece daha düşük ısıda bulunmaları gerekmektedir. Bu nedenle, cerrahi olarak düzeltilmiş olsa bile, inmemiş testis fertilite problemlerine yol açabilir.
Varikosel: Testiste bulunan toplar damarların genişlemesi durumudur ve bazen infertiliteye neden olabilmektedir. Değerlendirilme sonucunda infertilite nedenin varikosel olduğu düşünülüyorsa küçük bir ameliyatla bu sorun düzeltilebilmektedir.
Vazektomi: Ülkemizde çok yaygın olarak kullanılmamakla birlikte, doğum kontrolü amacıyla erkekte sperm kanallarının bağlanması durumudur. Cerrahi olarak düzeltilse bile menide (semende) sperm görülmeyebilir ve bu durumda normal yollarla üreme sağlanamayacaktır.
Kanser: Kanser birçok yönden infertiliteye neden olabilmektedir. Uygulanan cerrahi tedaviler direkt olarak infertiliteye yol açabilir. Ayrıca tedavide kullanılan ilaçlar ve radyasyon da infertilite nedeni olabilmektedir.
Yaş: Yaş ilerledikçe kadında olduğu gibi erkekte de bazı hormonal değişiklikler ve sperm üretiminde azalma olmaktadır. Ancak bu değişiklikler çoğunlukla infertiliteye neden olacak düzeyde değildir.
Sigaranın ve yüksek düzeyde alkol kullanımının erkek üreme sağlığı üzerinde belirgin olumsuz etkisi vardır.
Aşırı kilo ve anabolizan ilaç kullanımı da fertilizasyon(üreme potansiyeli) şansını azaltabilmektedir.
Tek başına infertilite nedeni olarak suçlanmasa da, yüksek ısının testisler üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle erkekler için sıkı pantolonlar, testisi vücuda yakın tutan slipler ve aşırı sıcak banyolar önerilmemektedir.
Tetkik ve Uygulamalar
Semen analizi (Spermiyogram)
Retrograd ejakülasyon testi (Ejakülasyon sonrası idrarda sperm aranması)
Cerrahi yolla sperm elde edilmesi (TESA/TESE/micro TESE)
Sperm - testis dokusu dondurma
Kadında İnfertilite nedenleri
Fallop Tüplerine Ait Nedenler
Gebelik oluşabilmesi için vaginaya boşalan spermlerin rahim ağzı ve rahim içini geçerek tüplerden yumurtaya ulaşması gerekmektedir. Bu nedenle tüplerin açık olup olmadığının ve görevlerini yapabildiğinin gösterilmesi önemlidir. İnfertilite nedenlerinin %35'ini tüplere ait bozukluklar oluşturmaktadır. HSG tetkiki, tüplerdeki tıkanıklığı ve oluşmuş hasarı gösterebilir. HSG filminde bir bozukluk varsa doktorunuz tanı amaçlı laparoskopi önerebilir. Tüpler kapalı, hasar görmüş veya yapışık bulunursa cerrahi olarak düzeltilebilir. Ancak operasyon ile sonuç alınamayacağı düşünülüyor ise tüp bebek yöntemi (IVF) tedavide en iyi alternatiftir.
Yumurtlama Problemleri
Düzensiz veya anormal yumurtlama, kısırlığı oluşturan nedenlerin yaklaşık %5-25'ini oluşturur. Normal koşullarda, her ay yumurtalıklardaki olgunlaşmamış yumurtalardan bir tanesi gelişip büyüyerek çatlar ve yumurtlama (ovulasyon) meydana gelir. Anovulasyon yumurtlamanın olmamasıdır. Adet düzensizlikleri ve infertilitenin en önemli nedeni anovulasyondur. Adet görüldüğü halde ovulasyon olmayabilir. Bir kadında ovulasyonun olmadığı aşağıdaki testlerle belirlenebilir.
Adet öncesi dönemde rahim içinden biyopsi ile örnek alınması ve patolojik inceleme
USG ile ovulasyon takibi
Serumda progesteron hormon düzeyinin incelenmesi (adetin 19., 21. ve 23. günlerinde)
Bazal vücut ısısının incelenmesi
Servikal Pap-smear
Serviks mukusunda ipliklenme testi
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu
Op. Dr. Hasan Tahsin Sanisoğlu