Akne vulgaris

Akne vulgaris, Akne vulgaris, kıl kökü ve yağ bezinin enflamatuvar bir hastalığıdır. Sık rastlanması ve daha çok kozmetik şikayetlere neden olduğu düşünülmesine rağmen kişilerde psikolojik ve sosyal açıdan ciddi kısıtlamalar yaratabilmektedir. 12-15 yaş arasında % 85 sıklıktadır. 25 yaş dolayında kendiliğinden sonlanmakla birlikte, özellikle kadınlarda 40 yaşa kadar süren şiddetli bir seyir gösterebilir. Genetik yatkınlık, stres, yağlı kozmetik uygulamalar ve hiperandrojenizm başlıca risk faktörleridir.   Tanı Birincil yerleşim yeri yüzdür, sırt ve göğüste de görülebilir. Enflamatuvar olan ve olmayan lezyonlardan oluşur. Enflamatuvar olmayan lezyonlar, açık komedon (siyah nokta) ve kapalı komedondur. Enflamatuvar lezyonlar papül, püstül, kist ve nodüldür. En çok komedon, papül ve püstüllerle seyreder  Kistik ve nodüler lezyonlar skar bırakarak geriler. Tanı öykü ve klinik bulgularla konur.   Ayırıcı Tanı   İlaç akneleri (kortikosteroidler, halojenler, antitüberküloz ilaçlar, lityum) Akne rozasea Perioral dermatit Follikülit İkinci dönem sifiliz püstülleri   Tedavi   Akne vulgaris, psikososyal sorunlara yol açması ve skar bırakabilmesi nedeniyle mutlaka tedavi edilmelidir. Hastaya, tedavinin uzun süreli olacağı ve beklenen etkinin en erken 1-2 aydan sonra başlayacağı açıklanmalıdır. Tedavi seçiminde lezyonların şiddeti, yaygınlığı, hastanın yaşı önemlidir. Tedavide ilk basamaktır, hafif ve orta dereceli aknede uygulanır. Hafif (yalnızca komedon bulunan) aknede tek olarak yeterlidir.   A. Lokal Teadavi Tedavide ilk basamaktır, hafif ve orta dereceli aknede uygulanır.   1.İlaçsız Tedavi   Hafif (yalnızca komedon bulunan) aknede tek olarak yeterlidir. Temizleyiciler, sabunlar, tercihen antibakteriyel ve pH'sı ayarlı olanlar, günde2-3 kez kullanılmalıdır. Kozmetik uygulamalardan kaçınılmalıdır. Lezyonlar sıkılmamalı ve koparılmamalıdır.    2. İlaçlı tedavi   Orta dereceli aknede, ilaçsız tedaviye ek olarak keratolitikler ve antibakteriyel ilaçlar uygulanır.   Komedolitikler, Keratolitikler   Komedonlu aknede ilk seçenek tretinoin , ikinci seçenek adapalen dir. Bu ilaçlar %2.lik salisilik asit ile kombine edilir. Tretinoin krem, jel (0,25-1 mg/gün), morötesi ışın duyarlığı nedeniyle yalnızca akşamları, adapalen jel (%1) günde iki kez kullanılır. Topikal preparatların mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deriyle teması ve kıvrım yerlerinde birikiminden kaçınılmalıdır.   Antibakteriyel ilaçlar   Enflamatuvar aknede; - Klindamisin (%1) losyon günde iki kez kullanılır. - Eritromisin (%3) ve benzoil peroksit - Eritromisin (%2-4) jel günde iki kez kullanılır.   Komedolitik ve antibakteriyeller   - Benzoil peroksit (%2,5-10): Günde bir kez, tercihen akşam uygulanır. Tedaviye düşük konsantrasyonlu preparatla başlanır. İki ay içinde yanıt alınamazsa, topikal antibiyotik kullanımı uygundur. En önemli yan etki olan lokal deri irritasyonu doz azaltımıyla hafifletilir. - Azelaik asit (%20 krem): Özellikle postenflamatuvar hiperpigmentasyon gelişenlerde seçilir. Günde iki kez kullanılır. Gebelik ve emzirme döneminde dikkatli kullanım gerekir. Gözle temas ettirilmemelidir. En önemli yan etki olan lokal irritasyon, uygulama sıklığı azaltılarak veya tedaviye ara verilerek önlenebilir. Seyrek olarak ışığa duyarlılık gözlenir.   B. Sistemik Tedavi   Şiddetli enflamatuvar aknede öncelikle antibiyotik kullanımı gerekir. İlk seçenek tetrasiklin , ikinci seçenek doksisiklin dir. - Tetrasiklin: Günde iki kez 500 mg kullanılır. 4-6 hafta sonra doz aşamalı olarak azaltılır ve tedavi günlük 250 mg dozla 8-12 ay sürdürülür. İlk 3 ayda düzelme olmazsa antibiyotik değiştirilir. Tetrasiklin ve türevleri 8 yaşın ve altındaki çocuklar, gebeler, emziren kadınlar, böbrek ve karaciğer hastaları ve ışık duyarlığı olanlarda kullanılmamalıdır. Süt, antiasit, kalsiyum, demir, magnezyum tuzları emilimi azaltır. - Doksisiklin: Günde 2 kez 100 mg 4-6 hafta, sonra günde 100 mg 8-12 ay süreyle kullanılır. Tedavi sırasında ışığa duyarlık gözlenebilir. -Azitromisin : Günde 1 kez 500 mgr 3 gün süreyle alınır ve 4 gün ara verildikten sonra aynı dozda aynı şekilde 3 kür daha alınır. -Progesteronları Kadın hastalarda androjenlerinsebase bezler üzerindeki etkilerini engellemek amacıyla kullanılabilmektedir. Bu nedenle, androjenik aktiviteye sahip olmayan  (desogestrel, norgestimate,gestodene) içeren oral kontraseptifler veya siproteronasetat, spironolakton gibi antiandrojenler kullanılabilir -İsotretinoin : Şiddetli akne hastalarında veya konvansiyonel tedavilerecevap vermeyen orta şiddetli/şiddetli akne hastalarındakullanılmaktadır. Genellikle 0.5-1 mg/kg/gündozunda 16-30 hafta boyunca toplam 120 mg/kg dozunaulaşana kadar devam edilir. Yan etkileri nedeniyle Birinci basamk hekimlerince başlanmaması dermatoloji uzmanlarınca başlanması  uygundur.   İzlem   İlk üç ay ayda 1, sonra üç aylık aralarla en az bir yıl izlem gerekir. Tedavi sırasında lokal irritasyon, gastrointestinal yakınma, ilaç reaksiyonları geliştiğinde hekime başvurulması önerilmelidir.   Sevk Şiddetli nodülokistik akne Akne fulminans (ateş, artralji, genel durum bozukluğu gibi sistemik bulgularla seyreden, sıklıkla genç erkeklerde görülen ağır akne) Tedaviye yanıtsızlık * İleri yaşa kadar süren akne * Yirmi beş yaşın üstünde (geç) başlayan akne * Hirşutizmin eşlik ettiği akne * durumlarında hasta sevk edilmelidir. * Hiperandrojenizm olasılığı söz konusudur.   Kaynaklar University Erlangel Department of Dermatology Erkin G,  Boztepe G. Akne Vulgaris.  Hacettepe Tıp Dergisi 2004;35:207-211 T.C Sağlık Bakanlığı Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberleri 2003